PRZEDMOWA DO SERII................................................................... 13
PRZEDMOWA DO EFFATHA: EWANGELIA MARKA ............. 17
ROZDZIAŁ 1 EWANGELIA BOGA (1, 1. 14)................................. 19
I. KSIĘGA RODOWODU JEZUSA.............................................................. 19
II. OPOWIADANIE HISTORYCZNE O ŁASCE BOGA .................................. 21
III. SŁOWO LOGOSA - SYNA.................................................................. 23
IV. DOBRA NOWINA JEZUSA CHRYSTUSA ............................................ 23
PYTANIA............................................................................................... 25
ROZDZIAŁ 2 KONSTRUKCJE EWANGELII MARKA............... 27
I. STRUKTURA TEOLOGICZNA ............................................................... 28
II. STRUKTURA DRAMATYCZNA............................................................ 29
PYTANIA I POLECENIA .......................................................................... 31
ROZDZIAŁ 3 KONSTRUKCJA TEOLOGICZNA......................... 33
I. SZCZEGÓŁY PLANU TEOLOGICZNEGO ................................................ 33
A. Prolog (1, 1-15)........................................................................... 33
B. Podsumowanie przejściowe (1, 14-15)........................................ 34
II. SZCZEGÓŁY CZĘŚCI PIERWSZEJ: TOŻSAMOŚĆ JEZUSA (1, 16-8, 30) . 35
III. SZCZEGÓŁY CZĘŚCI DRUGIEJ: MISJA JEZUSA (8, 31-15, 47) ........... 36
IV. EPILOG (16, 1-8. 9-20).................................................................... 37
PYTANIA I POLECENIA .......................................................................... 38
EWANGELIA WEDŁUG ŚW. MARKA CZĘŚĆ I TOŻSAMOŚĆ
MESJASZA (1, 1-8, 30)........................................................................ 39
ROZDZIAŁ 4 ROLA JANA W EWANGELII JEZUSA (1, 1-3)... 41
I. UMIEJSCOWIENIE............................................................................... 42
II. MIEJSCE JANA W EWANGELII JEZUSA .............................................. 46
III. ZNACZENIE JANA CHRZCZĄCEGO ................................................... 48
PYTANIA I POLECENIA .......................................................................... 55
ROZDZIAŁ 5 CHRZEST NAWRÓCENIA (1, 4-5)......................... 57
I. CHRZEST NAWRÓCENIA ..................................................................... 58
II. DLA ODPUSZCZENIA GRZECHÓW ...................................................... 58
III. OCHRZCZONY PRZEZ JANA ............................................................. 60
6
IV. KROK KU SAKRAMENTALNOŚCI ......................................................61
PYTANIA I POLECENIA...........................................................................62
ROZDZIAŁ 6 POTĘŻNIEJSZY (1, 6-8)............................................63
I. CHRZEST MESJASZA: CHRZEST DUCHEM ŚWIĘTYM...........................64
II. DUCH MOCY CZY DUCH OCZYSZCZENIA ...........................................67
III. PORÓWNANIE SYNOPTYCZNE ..........................................................68
A. Współrzędne historyczne (Łk 3, 1-6)............................................69
B. Określenie treści głoszenia (Łk 3, 3)............................................69
C. Odniesienie do proroctwa (Łk 3, 4-6)..........................................69
D. Głoszenie Jana (Łk 3, 7-17).........................................................70
E. Wydźwięk eschatologiczny (Łk 3, 7-9).........................................70
F. Głoszenie etyczne (3, 10-14)........................................................70
G. Głoszenie mesjańskie (Łk 3, 15-17).............................................70
H. Konkluzja historyczna (3, 18-20) ................................................71
PODSUMOWANIE ...................................................................................71
PYTANIA I POLECENIA...........................................................................72
ROZDZIAŁ 7 CHRZEST JEZUSA (1, 9-11).....................................73
I. PROBLEM CHRZTU JEZUSA .................................................................73
II. CHRZEST SPRAWIEDLIWOŚCI ............................................................75
III. UMIEJSCOWIENIE CHRZTU JEZUSA ..................................................84
IV. CHRZEST UDZIELONY JEZUSOWI PRZEZ JANA..................................86
A. W tamtych dniach.........................................................................86
B. W Jordanie ...................................................................................87
C. Został ochrzczony przez Jana ......................................................88
V. TEOFANIA.........................................................................................90
A. Rozdarcie się niebios ...................................................................91
B. Zstąpienie Ducha Świętego..........................................................94
C. Głos z nieba ...............................................................................100
VI. PORÓWNANIE SYNOPTYCZNE ........................................................103
A. Powołanie Jezusa.......................................................................105
B. Intronizacja Mesjasza ................................................................105
C. Znaczenie eschatologiczne.........................................................106
D. Rozwiązanie w ramach narracji................................................106
7
E. Chrzest Jezusa a chrzest chrześcijanina.................................... 106
PYTANIA I POLECENIA ........................................................................ 107
ROZDZIAŁ 8 KUSZENIE JEZUSA (1, 12-13)............................... 109
I. KUSZENIE JEZUSA W EWANGELII MARKA ....................................... 110
A. Szokujące działanie Ducha........................................................ 110
B. Kolosalna wojna z Szatanem..................................................... 117
C. Czy Jezus odniósł w tej wojnie zwycięstwo? ............................. 122
II. PORÓWNANIE SYNOPTYCZNE ......................................................... 124
A. Kolejność pokus w Ewangelii Mateusza.................................... 128
B. Kolejność pokus w Ewangelii Łukasza...................................... 129
C. Pierwsze kuszenie: Zamień kamienie w chleb........................... 132
D. Drugie kuszenie: Zeskocz ze szczytu świątyni........................... 142
E. Trzecie kuszenie: Powab władzy ............................................... 147
F. Kuszenia w Czwartej Ewangelii ................................................ 153
PYTANIA I POLECENIA: ....................................................................... 156
ROZDZIAŁ 9 PROGRAM POSŁUGI JEZUSA (MK 1, 14-15) ... 159
I. UMIEJSCOWIENIE............................................................................. 160
II. GŁOSZENIE EWANGELII BOŻEJ....................................................... 164
III. PROKLAMACJA JEZUSA ................................................................. 168
A. Głoszenie ................................................................................... 168
B. Wezwanie................................................................................... 180
PODSUMOWANIE................................................................................. 185
PYTANIA............................................................................................. 186
ROZDZIAŁ 10 SEKRET POSZUKIWAŃ (1, 16 - 3, 6)................. 189
I. POWOŁANIE PIERWSZYCH UCZNIÓW (1, 16-20) ............................... 190
A. Struktura.................................................................................... 191
B. Znaczenie powołania................................................................. 191
II. TYPOWY DZIEŃ JEZUSA W KAFARNAUM (1, 21-45) ....................... 195
A. Nauczanie i egzorcyzm (1, 21-28) ............................................. 195
B. Uzdrawianie (1, 29-34) ............................................................. 200
C. Problem synoptyczny: Studium przypadku................................ 201
D. Jezus na modlitwie (1, 35)......................................................... 209
E. Cel życia Jezusa (1, 36-39)........................................................ 212
8
F. Uzdrowienie trędowatego (1, 40-45).........................................213
III. PIĘĆ KONTROWERSJI GALILEJSKICH (2, 1-3, 6)..............................215
A. Pierwsza kontrowersja: Odpuszczanie grzechów (2, 1-12).......215
B. Druga kontrowersja: Przyjaciel grzeszników (2, 13-17)...........218
C. Trzecia kontrowersja: Post i ucztowanie (2, 18-22)..................220
D. Czwarta kontrowersja: Jezus i szabat (2, 23-27)......................225
E. Piąta kontrowersja: Czynienie dobra w szabat (3, 1-6) ............228
F. Podsumowanie pięciu kontrowersji ...........................................230
G. Podsumowanie przejściowe (3, 7-12)........................................232
PYTANIA I POLECENIA.........................................................................233
ROZDZIAŁ 11 MISJA JEZUSA W ŁODZI (3, 13-6, 6A) .............235
I. WYŚWIĘCENIE DWUNASTU (3, 13-19A)...........................................235
A. Umiejscowienie ..........................................................................236
B. Ustanowienie..............................................................................237
C. Imiona Dwunastu: .....................................................................239
II. LUDZIE Z ZEWNĄTRZ I Z WEWNĄTRZ KRÓLESTWA (3, 20-35) .........245
A. Zarzuty krewnych Jezusa (3, 20-21) ..........................................245
B. Zarzuty uczonych w Piśmie (3, 22) ............................................246
C. Obrona Jezusa (3, 23-27) ..........................................................247
B
1
. Sąd Jezusa nad uczonymi w Piśmie (3, 28-30).........................249
A
1
. Sąd Jezusa nad swoimi krewnymi (3, 31-35)............................251
III. PRZYPOWIEŚCI O KRÓLESTWIE (4, 1-34) .......................................253
A. Umiejscowienie: Jezus w łodzi (4, 1-2)......................................254
B. Przypowieść o siewcy (4, 3-9)....................................................254
C. Cel przypowieści (4, 10-12).......................................................261
D. Interpretacja: Przypowieść o ziarnach: Przypowieść o glebie (4,
13-20) .............................................................................................263
E. Lampa i miara (4, 21-25)...........................................................265
F. Przypowieść o rosnącym ziarnie (4, 26-29)...............................266
G. Przypowieść o ziarnie gorczycy (4, 30-32)................................268
H. Konkluzja: Tylko w przypowieściach (4, 33-34) .......................269
I. Układ przypowieści.....................................................................269
IV. CUDA: KRÓLESTWO W DZIAŁANIU (4, 35-5, 43)............................271
A. Uciszenie burzy (4, 35-41). ........................................................271
9
B. Egzorcyzmowanie Legionu i ziemi (5, 1-20) ............................. 274
C. Cud pomiędzy dwoma innymi cudami (5, 21-43)...................... 283
D. Odrzucenie Jezusa w Nazarecie przez najbliższych (6, 1- 6a). 286
E. Kim są bracia i siostry Jezusa? ................................................. 288
V. TRANSITIO: PODSUMOWANIE DZIAŁALNOŚCI JEZUSA (6, 6B) .......... 293
PYTANIA I POLECENIA ........................................................................ 294
ROZDZIAŁ 12 TAJEMNICA JEDNEGO CHLEBA (6, 7-8, 21). 297
I. MISJA DWUNASTU (6, 7-13. 30-33)................................................. 298
II. JEZUS PASTERZ (6, 34-44).............................................................. 302
III. CHODZENIE PO WODZIE (6, 45-52)................................................ 304
IV. UZDROWIENIE W GENEZARET (6, 53-56)...................................... 308
V. PODRÓŻ JEZUSA NA TERYTORIA POGAŃSKIE (7, 1-8, 21)................ 308
A. Obmywanie rąk (7, 1-8)............................................................. 309
B. Kontrowersja dotycząca korbanu (7, 9-23)............................... 311
C. Syrofenicjanka (7, 24-30).......................................................... 316
D. Effatha - otwórz się (7, 31-37) .................................................. 319
E. Chleb dla pogan (8, 1-9) ........................................................... 323
F. Znak z nieba (8, 10-13).............................................................. 324
G. Ślepota uczniów (8, 14-21)........................................................ 325
VI. TRANSITIO: NIEWIDOMY Z BETSAIDY (8, 22-26) ........................... 328
VII. PUNKT KULMINACYJNY: WYZNANIE WIARY PRZEZ PIOTRA
(8, 27-30) ........................................................................................... 330
PYTANIA I POLECENIA ........................................................................ 333
EWANGELIA WEDŁUG ŚW. MARKA CZĘŚĆ II MISJA SYNA
CZŁOWIECZEGO (8, 31-16, 8)........................................................ 335
PROLOG TEOLOGICZNY: ZAWIAS NARRACYJNY (8, 27-30).................. 336
ROZDZIAŁ 13 NAUCZANIE W DRODZE (8, 34-10, 45) ............ 337
I. TRANSITIO: PIERWSZA ZAPOWIEDŹ MĘKI. TAJEMNICA SYNA
CZŁOWIECZEGO (8, 31-33) ................................................................. 337
II. SEKCJA DROGI (8, 34-10, 45) ......................................................... 340
III. NAUCZANIE O UCZNIOSTWIE (8, 34-9, 1) ...................................... 341
IV. PRZEMIENIENIE (9, 2-9)................................................................ 345
V. KWESTIA ELIASZA (9, 9-13)........................................................... 356
10
VI. UZDROWIENIE GŁUCHONIEMEGO CHŁOPCA (9, 14-29)..................360
VII. DRUGI CYKL NAUCZANIA O UCZNIOSTWIE (9, 30-10, 31)............362
A. Druga zapowiedź męki (9, 30-32)..............................................363
B. Dyskusja uczniów w drodze (9, 33-37) ......................................363
C. Egzorcysta (9, 38-41).................................................................365
D. Grzech i sól (9, 42-50)...............................................................366
E. Nauczanie o małżeństwie i rozwodzie (10, 1-12).......................368
F. Jezus błogosławi dzieci (10, 13-16)...........................................371
G. Nauczanie Jezusa na temat bogactwa (10, 17-31)....................372
VIII. TRZECI CYKL NAUCZANIA O UCZNIOSTWIE (10, 32-45)..............377
A. Trzecia zapowiedź męki (10, 32-34) ..........................................377
B. Prośba synów Zebedeusza (10, 35-45) ......................................380
IX. TRANSITIO: NIEWIDOMY Z JERYCHO (10, 46-52) ...........................383
PYTANIA I POLECENIA.........................................................................389
ROZDZIAŁ 14 MISJA W ŚWIĘTYM MIEŚCIE (11, 1-13, 37) ...391
I. WJAZD MESJAŃSKI (11, 1-11) ..........................................................391
II. JAŁOWE DRZEWO FIGOWE I OCZYSZCZENIE ŚWIĄTYNI (11, 12-25) 397
III. PIĘĆ KONFLIKTÓW JUDEJSKICH (11, 27-12, 37).............................401
A. Pierwszy konflikt: Władza Jezusa (11, 27-12, 12).....................401
B. Drugi konflikt: Podatki dla Cezara (12, 13-17).........................405
C. Trzeci konflikt: Zmartwychwstanie (12, 18-27).........................408
D. Czwarty konflikt: Największe przykazanie (12, 28-34) .............410
E. Piąty konflikt: Syn Dawida (12, 35-37) .....................................413
IV. NIESPRAWIEDLIWI PRAWNICY I UBOGA WDOWA (12, 38-44).........418
V. DYSKURS ESCHATOLOGICZNY (13, 1-37) .......................................419
A. Zniszczenie świątyni (13, 1-8)....................................................420
B. Zapowiedź prześladowań (13, 9-13)..........................................422
C. Wielki ucisk (13, 14-23).............................................................422
D. Triumf Syna Człowieczego (13, 24-27) .....................................423
E. Lekcja od drzewa figowego (13, 28-31).....................................424
F. Wezwanie końcowe: czuwajcie i módlcie się (13, 32-37)..........425
PYTANIA I POLECENIA.........................................................................426
ROZDZIAŁ 15 TRYUMF KRZYŻA (14, 1-15, 47) ........................429
11
I. TRANSITIO: SPISEK NA ŻYCIE JEZUSA (14, 1-2)................................. 429
II. OGŁOSZENIE MĘKI......................................................................... 431
A. Zawoalowane aluzje .................................................................. 431
B. Jasne proroctwa ........................................................................ 431
III. TŁO NARRACJI O MĘCE................................................................. 432
A. Tło polityczne............................................................................. 432
B. Tło religijne ............................................................................... 433
IV. ROK, W KTÓRYM UMARŁ JEZUS .................................................... 436
V. MIESIĄC I DZIEŃ ŚMIERCI JEZUSA .................................................. 437
A. Rozwiązanie teologiczne............................................................ 439
B. Rozwiązania pojednawcze ......................................................... 439
VI. ZARYS NARRACJI O MĘCE ............................................................ 445
VII. PRZYGOTOWANIA DO MĘKI......................................................... 447
A. Przygotowania nieprzyjaciela - scena spisku (14, 1-2)............. 447
B. Przygotowania Jezusa - namaszczenie w Betanii (Mk 14, 3-9). 448
C. Przygotowania przyjaciela - Judasz planuje zdradzić Jezusa
(Mk 14, 10-11) ............................................................................... 450
VIII. ANTYCYPACJA MĘKI ................................................................. 451
A. Posiłek Paschalny Jezusa (14, 12-16)....................................... 451
B. Ustanowienie Najświętszej Eucharystii (14, 17-31).................. 452
IX. CZYM JEST NAJŚWIĘTSZA EUCHARYSTIA?.................................... 454
X. MODLITWA JEZUSA W OGRODZIE GETSEMANI (14, 32-42) ............ 460
XI. WŁAŚCIWA NARRACJA O MĘCE..................................................... 471
A. Aresztowanie Jezusa (Mk 14, 43-52)......................................... 471
B. Proces żydowski: Jezus przed Sanhedrynem (Mk 14, 53-15, 1) 481
C. Jezus przed Piłatem: Proces rzymski (15, 2-19) ....................... 487
D. Ukrzyżowanie Jezusa (15, 20-32) ............................................. 494
E. Śmierć Jezusa (15, 33-39) ......................................................... 502
XII. PUNKT KULMINACYJNY WYZNANIE SETNIKA (MK 15, 39).......... 508
XIII. TRANSITIO: POGRZEB JEZUSA (MK 15, 40-47)............................ 514
PYTANIA I POLECENIA ........................................................................ 516
ROZDZIAŁ 16 EWANGELIA MARKA JAKO DRAMAT.......... 519
I. PRZYGOTOWANIE SCENY (MK 1, 1-13)............................................ 522
II. PIERWSZY TRÓJKĄT MĄDROŚCI: MĘCZEŃSTWO JANA..................... 526
12
III. MĘKA CHRYSTUSA I NAGI MŁODZIENIEC ......................................534
IV. ŚMIERĆ JEZUSA: TRÓJKĄT MĄDROŚCI PO RAZ DRUGI ....................535
V. POSTACIE Z PÓŁMROKU..................................................................538
VI. PODSUMOWANIE ...........................................................................541
A. Ewangelia Marka jako hagada paschalna ................................541
B. Ewangelia Marka jako tekst wtajemniczenia.............................542
C. Ewangelia Marka jako duchowa podróż Piotra........................544
PYTANIA I POLECENIA.........................................................................546
ROZDZIAŁ 17 ZMARTWYCHWSTANIE JEZUSA....................547
I. RZECZYWISTOŚĆ ZMARTWYCHWSTANIA..........................................548
II. RODZAJE ŚWIADECTW O ZMARTWYCHWSTANIU JEZUSA ................550
A. Formuła zmartwychwstania.......................................................550
B. Narracje o zmartwychwstaniu ...................................................552
III. NARRACJA MARKA O ZMARTWYCHWSTANIU (16, 1-8) ................552
A. Usytuowanie: pierwszy dzień tygodnia......................................554
B. Pusty grób czy otwarty grób? ....................................................555
C. Ewangelia Dobrego Pasterza....................................................561
IV. DWA RODZAJE UKAZYWANIA SIĘ JEZUSA PO ZMARTWYCHWSTANIU
............................................................................................................563
A. Ukazywanie się, by zostać rozpoznanym (Łk 24, 13-35) ...........564
B. Ukazywanie się, by przekazać misję (Mt 28, 16-20)..................569
C. Wielorakość misji.......................................................................575
PYTANIA I POLECENIA.........................................................................577
ZAŁĄCZNIK 1 ZARYS RETORYCZNY ........................................579
ZAŁĄCZNIK 2 AUTOR DRUGIEJ EWANGELII.........................585
ZAŁĄCZNIK 3 KRYTYKA NAUKOWA BIBLII.........................593
ZAŁĄCZNIK 4 CHRYSTOLOGIA MARKA .................................603
ZAŁĄCZNIK 5 SEKRET MESJAŃSKI..........................................615
ZAŁĄCZNIK 6 MATERIAŁ EWANGELII MARKA....................619